Wat als je in een klein dorp woont en een groots idee hebt op het gebied van energievoorziening en duurzaamheid voor de samenleving? Dan wil je dat idee graag uitbouwen en van de grond krijgen. Maar hoe pak je dat aan? Vincent Snels (initiatiefnemer van onder andere Klimaatplein Heusden), Willem van de Ven (voormalig regisseur duurzame ontwikkeling bij gemeente Heusden), en Esther Bulkens (projectleider bij Zet) zoeken met elkaar naar een vorm van samenwerking die verder gaat dan ‘gewone participatie’. Ze zoeken naar een manier van samenwerken vanuit gelijkwaardigheid en wederkerigheid: want inwoners hebben de gemeente nodig en andersom. Deze manier van werken is uniek, en deze drie kopstukken vertellen uitgebreid over hoe zij bouwen aan een energiegemeenschap.
Vincent Snels uit Hedikhuizen is zo’n energieke initiatiefnemer: ‘Iedereen in Nederland staat voor een grote energieopgave, en ik wil graag een toekomstbestendige leefomgeving creëren. Met een kleine groep enthousiaste inwoners zet Vincent zich in: ‘Hoe zet je zo’n warmtenet op? Met welke andere dorpen hebben we te maken? We weten dat het geld op kan leveren, maar het vraagt ook om een investering. Hoe werkt dat technisch en financieel? Het is allemaal erg complex. Dus dan is het slim om samen op te trekken met andere dorpen. Want ook daar broeden ze op initiatieven. Dat mondde uit in Klimaatplein Heusden. Allemaal ondernemende inwoners met eigen kennis en kunde, dezelfde stip op de horizon, en de wil om er tijd in te steken. Maar om stappen te kunnen maken hadden we ook de gemeente nodig, dat was al snel duidelijk’.
Samenwerken
Binnen de gemeente is veel expertise, de gemeente kan faciliteren en zaken mogelijk maken. Vincent Snels treft in Willem van de Ven en Peter de Haan - die inmiddels overleden is - twee van die ‘Mogelijkmakers’ bij de gemeente. En de drie mannen delen dezelfde visie: zoiets moet je echt sámen doen, als gelijkwaardige ‘collega’s’. Want je hebt elkáár nodig. Veel meer dus dan alleen participatie. Willem van de Ven: ‘Klimaatplein Heusden was eigenlijk nog maar het begin en inmiddels zijn nog veel meer initiatiefrijke inwonersgroepen aangesloten. In het kader van de Regiodeal voor Noord Oost-Brabant zijn we gaan onderzoeken hoe een samenwerking voor duurzame ontwikkeling tussen die inwoners en de gemeente eruit zou moeten zien’.
Meedenkers en Mogelijkmakers
Voor het onderzoek naar die samenwerking is Zet, creatief participatiebureau, ingeschakeld. Na een uitgebreid traject zijn zij tot leidende principes voor samenwerking gekomen. Met Meedenkers (de inwoners) aan de ene kant, en Mogelijkmakers (gemeente Heusden) aan de andere kant. Esther Bulkens van Bureau Zet is het afgelopen jaar de verbindende schakel geweest in dit traject: ‘Een ontzettend gaaf vraagstuk om ons over te buigen. Tijdens verschillende co-creatiesessies met inwoners en gemeente kwamen we tot veel inzichten over wat belangrijk is voor een samenwerking. Bijvoorbeeld hoe je ieders talenten optimaal kunt inzetten en dat er veel verschillende soorten kennis lokaal te vinden zijn op proces-, project-, of financieringsniveau. Zo hebben we een Talentencanvas bedacht (een soort lokaal LinkedIn), waar iedereen kan aangeven waar hij of zij sterk in is, welke lokale kennis en kunde je beschikbaar hebt en de bereidheid wanneer je deze kennis wilt delen. In eigen tijd, of in door de gemeente betaalde tijd.
Klimaatplein Heusden is bijvoorbeeld sterk in het bouwen van een online community. En wat ook een rijke opbrengst is: het is een groep mensen met een gezamenlijke ambitie, expertises en intrinsieke motivatie om er iets van te maken. Gemeente Heusden heeft echt goud in handen als ze die inzet van inwoners goed gaan benutten, en samen de volgende stappen gaan zetten. Het is een lang en complex traject maar we zijn al heel ver. Mijn advies aan de gemeente: start een pilot! En kies daarvoor samen met de Meedenkers een project uit, want ze hebben legio goede voorbeelden die ze graag delen.’
Leerpunten
Natuurlijk verliep niet alles zonder hobbels. Als je iets voor het eerst doet, dan gaat er ook heus wat mis, waar je alleen maar weer van kunt leren. Willem van de Ven ziet wel een belangrijk leerpunt: ‘Op sommige momenten zijn we, in ons enthousiasme en gedrevenheid om als ambtenaren door te pakken en mogelijk te maken, de aansluiting met de bewoners verloren. Terwijl het toch echt onze intentie is om het sámen te doen. De inwoners zijn met de initiatieven gekomen en we hebben elkaar straks ook enorm hard nodig als we iets tot uitvoering kunnen brengen. Dan is het ook belangrijk om ze te blijven betrekken’. Ook Vincent Snels heeft dit gemerkt en had dat graag anders gezien: ‘Kijk, ik heb zelf de gemeente erbij gehaald en dat was ook nodig. En ze hebben veel naar zich toegetrokken, ook dat is goed. Maar neem ons wel mee, blijf overleggen en houdt ons aan boord. En heb ook aandacht voor het feit dat inwoners het vrijwillig doen, in hun eigen uren. Dus plan overleggen bijvoorbeeld niet overdag maar ’s avonds, zodat het voor inwoners ook echt haalbaar is om mee te doen’.
Ga met goede ideeën aan de slag
Willem van de Ven: ‘Wat ik andere dorpen en gemeenten verder nog wil meegeven? Geef inwoners met goede ideeën de ruimte en bekijk hoe je gezamenlijk, met bijbehorende verantwoordelijkheden, iets kunt opzetten. Wij laten zien dat dat kan en andere gemeenten kunnen dat ook. Daar ben ik van overtuigd’. En vanuit het perspectief van de inwoner geeft Vincent graag nog het volgende mee: ‘Ook al woon je in een klein dorp, ga met goede ideeën aan de slag en krijg andere inwoners mee. Want als je de neuzen dezelfde kant op hebt, dan kun je enorm veel bereiken. Daar is dit alles een mooi voorbeeld van’.
Hoe nu verder
Willem werkt inmiddels niet meer bij gemeente Heusden, maar heeft het team van Duurzame Ontwikkeling meegenomen in de visie van het samen doen en dit leertraject, zodat zij het voort kunnen zetten. Yvette Bellens: ‘De basis voor samenwerking is gelegd. Zet heeft een advies opgeleverd voor hoe we dit met elkaar kunnen optuigen. De afgelopen jaren zijn enorm waardevol geweest en nodig om dit goed te doen. Maar het is ook fijn als de handen echt uit de mouwen gestoken kunnen worden. We zijn inmiddels een pilot gestart voor een energiegemeenschap, waarin de gemeente samen met inwoners en lokale ondernemers de duurzame initiatieven in lokaal eigendom tot leven kan brengen en daar ook samen de vruchten van kan plukken. Stap voor stap komen we steeds verder’.
Meer informatie
- Achtergrond artikel over samenwerking: Co-creatie tussen burgerinitiatief en gemeente: Wat valt er te winnen?
